Sanat
BİLİMLER TARİHÇİSİ PROF. DR. FUAT SEZGİN
Ömrünü bilime ve çalışmaya adamış Bilimler Tarihçisi Prof. Dr. Fuat Sezgin, İslam medeniyetinin bilim tarihine bıraktığı mirası dünya çapında geniş kitlelere tanıttı. İslam bilim tarihi eserlerinde adı geçen 700’den fazla aleti modelledi, Almanya’da ve Türkiye ’de derlediği eserlerle müze ve enstitüler kurdu. Eserleri, Müslüman bilim insanlarının yüzyıllar boyunca insanlığa sunduğu icat ve keşiflere halen ışık tutmakta.
Fuat Sezgin, 24 Ekim 1924 tarihinde Bitlis’te doğdu. Ortaokul ve lise eğitimini yatılı ve burslu olarak
tamamladıktan sonra, 19 yaşında matematik okuyup mühendis olma hedefiyle İstanbul’a gelir. Bir yakınının
tavsiyesiyle İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde Alman şarkiyatçı Hellmut Ritter’in verdiği bir seminere katılan Sezgin, Ritter’in konuşmasını dinledikten sonra mühendis olma planlarından vazgeçer ve Ritter’in öğrencisi olmaya karar verir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap ve Fars Filolojisi bölümünde lisans eğitimine başlar.
Öğrencisinin matematik ve dil konusundaki büyük yeteneğini fark eden Ritter, Sezgin’e matematiği hiçbir zaman bırakmamasını ve aynı zamanda her yıl yeni bir dil öğrenmesini öğütler.
Ritter, İslam bilim tarihinde matematiğe büyük katkıları olmuş Harizmî, İbn Heysem, Birunî gibi isimleri örnek verir. Fuat Sezgin’in bu isimlerle ilk karşılaşmasıdır, hocasının verdiği örneklerden çok etkilenir ve bu konuşmadan sonra bilim tarihi çalışmaya karar verir.
“Ritter’in sözleri İslam ilimleri tarihini öğrenmem için kırbaç rolü oynadı.
Bütün dünyayı terk ederek gece gündüz bunun için çalıştım.”
DİL ÖĞRENME KONUSUNDAKİ ÜSTÜN BECERESİ
İkinci Dünya Savaşı yıllarında üniversite öğretimi altı ay askıya alındığında, hocası Ritter’in tavsiyesiyle bu arayı Arapça öğrenerek değerlendirir. Sezgin, yaşamı boyunca yüksek bir çalışma temposu sürdürerek Arapça, Süryanice, İbranice, Latince ve Almanca başta olmak üzere toplam 27 dil öğrenmiştir. Akademik kariyerinde büyük başarılara imza atan Sezgin, doçentlik çalışmasını Buhârî’nin hadis kitabı üzerine yapar ve hadis derlemelerinin sadece sözlü geleneğe dayanmadığını kanıtlar.
AVRUPA’YA GÖÇ ETTİĞİ YILLARDA ÇALIŞMALARINA DEVAM EDER
1960 yılında Türkiye’de askerî darbe ile iktidara gelen hükümetin hazırladığı, 147 akademisyenin üniversitelerden ihraç edildiğini ilan eden listede kendi ismini gören Sezgin, akademik çalışmalarını Türkiye dışında sürdürmek durumundakalır. Sonradan kaleme alacağı 17 ciltlik bir esere dönüşecek olan Arap-İslam Bilimler Tarihi’nin (Geschichte des Arabischen Schrifttums) araştırmalarını yapmaktadır.
Kendisini davet eden üniversiteler arasından Frankfurt Üniversitesi’ni tercih eder, çünkü o zamanlar dünyanın tek Bilimler Tarihi Enstitüsü oradadır. Frankfurt’ta ve Marburg Üniversitesi’nde Şarkiyat Kürsüsü’nde ders verdiği süreçte Sezgin’in çalışmalarının ağırlık noktası Arap-İslam doğa bilimleri tarihi olur. Doçentlik tezini 1965 yılında Frankfurt’ta tamamlar ve bir yıl sonra profesör ünvanı alır.
ARAP-İSLAM BİLİMLER TARİHİ ENSTİTÜSÜ’NÜN KURULUŞU
Çalışmalarıyla büyük başarılara imza atan ve çeşitli ödüllere layık görülen Fuat Sezgin, Frankfurt’ta
Goethe Üniversitesi’ne bağlı Arap-İslam Bilimleri Tarihi Enstitüsü’nü kurarak arkasında bilim ve Şarkiyatçılık adına büyük bir miras bırakır. Bu müzede İslam bilim tarihi eserlerinde adı geçen 700’den fazla aleti modellemiştir. Müze ile aynı binada 45.000 ciltlik eserleri barındıran Bilimler Tarihi Kütüphanesi’ni de kurar.
Aynı müzenin bir benzerini İstanbul’da kurmaya karar verir. İçinde 27.000 eser barındıran İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, 25 Mayıs 2008 tarihinde açılır ve halen Gülhane Parkı’ndaki binasında ziyaretçilerini kabul etmektedir.
Bu iki müze, bilim tarihinin farklı çağlardaki evrimini, Müslüman bilim insanlarının insanlığa armağan ettiği icat ve keşifleri kapsamlı şekilde sunarak kendi sahasında büyük bir yenilik ortaya koymuştur. Müzenin faaliyetlerini desteklemek amacıyla 2010 yılında Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı kurulur.
Bu müzelerdeki aletleri tanıtıcı mahiyette Prof. Dr. Fuat Sezgin tarafından yazılan 5 ciltlik İslam’da Bilim ve Teknik adlı katalog Türkçe, İngilizce, Almanca ve Fransızca olarak 4 dilde yayımlanmıştır. Bir müze kataloğu olarak bu kadar kapsamlı bir eser ilk kez onun tarafından hayata geçirilmiştir.
Prof. Dr. Mehmet Fuat Sezgin son yıllarını geçirdiği ve çalışmalarını sürdürdüğü İstanbul’da 30 Haziran 2018 tarihinde hayata veda eder. 2019 yılı, Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile “Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” olarak ilan edilmiş ve kendisi adına çeşitli üniversitelerde sempozyumlar düzenlenmiştir. Eşine az rastlanan bir azim ve sınırları aşan çalışkanlığıyla geçirdiği ömrünü bilime adamış, geride çok kıymetli eserler ve düşünceler bırakmıştır. Bıraktığı miras günümüzden halen İslam bilimleri tarihine ışık tutmaktadır.