Hobi
SERAMİK SANATI VE İNCELİKLERİ
Seramik, genellikle kil gibi doğal ve inorganik minerallerin işlenmesiyle elde edilen dayanıklı ve sert malzemelerin genel adıdır. Bu malzemeler, özel tekniklerle şekillendirilir ve ardından yüksek sıcaklıklarda pişirilerek dayanıklılıkları arttırılır. Geniş bir yelpazede kullanım alanına sahip bir sanat ve zanaat dalı olan seramiğin tarihi çok eskilere dayanmaktadır.
SERAMİK SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ
“Seramik” sözcüğü Yunanca “boynuz” sözcüğünün karşılığı olan “keramos” (κεραμός) kelimesinden gelmektedir.
Zamanla “keromos”lar, yerlerini seramikten yapılmış kaplara bırakır ve seramik kaplar bu adla anılmaya başlar.
Ateşin bulunmasından çok sonraları, rastlantılar sonucu toprağın ateşe temas edince sertleşmeye başladığı
fark edilmiş ve pişmiş toprak ürünler ortaya çıkmaya başlamıştır.
Günümüzden 10-12 bin yıl kadar öncesine ait ilk çanak çömlek örnekleri Japonya’da çıkarılmıştır.
İlk fonksiyonel kapların yapımı Neolitik Çağ’da başlar, en mükemmel örneklerine ise Anadolu’da
Çatalhöyük ve Hacılar kazılarında rastlanır.
Seramik, antropoloji ve arkeoloji gibi sosyal bilim dalları için de önemli bir araştırma alanıdır. Arkeologlar,
antik seramik parçaları sayesinde eski uygarlıkların yaşam tarzları, ticaret ağları ve estetik anlayışları
hakkında bilgi edinirler. Örneğin, antik Yunan çömlekleri, mitoloji ve günlük yaşam sahnelerini
betimleyerek toplumsal değerler hakkında ipuçları vermektedir.
ÇAĞDAŞ SERAMİK SANATINDA KULLANILAN TEMEL ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ
Seramik çamurunun şekillendirilmesinde birçok yöntem vardır. Çeşitli şekillendirme yöntemleri, sanatçıların yaratıcılıklarını farklı şekillerde ifade etmelerine olanak tanır.
Bugün kullanılan temel teknikler şunlardır:
Elle Şekillendirme: Fitil yöntemi, cimdik yöntemi, plaka yöntemi gibi yöntemler kullanılarak elle seramik oluşturulur.
Torna ile Şekillendirme: Kilin dönen bir diskin üzerinde şekillendirilmesiyle yapılan bu yöntem, simetrik formlar
yaratmak için kullanılır.
Döküm: Sıvı haldeki seramik çamurunun kalıplara dökülerek şekillendirilmesidir. Bu yöntem, aynı formda birden
fazla üretim yapmak isteyenler için idealdir.
SERAMİĞİN PİŞİRİLME SÜRECİ VE İNCELİKLERİ
Şekillendirilip kurutulmuş seramik malzemeler özel fırınlarında pişirilir. Pişirme, kontrollü şekilde istenilen derecelere çıkartılır ve fırın yine kontrollü bir şekilde soğutulur. Tüm pişirme işlemleri 14-24 saat arasında olmaktadır.
İlk pişirim olan “bisküvi” pişirimi, 900°C ile 1005°C arasında yapılır. Bisküvi pişirimi sırasında dereceler yavaş yavaş yükseltilerek kurutma sağlanır. Sonrasında sertleşen objeler sırlanır ve ikinci bir pişirime tâbi tutulur. Sırlama pişirimi sonucunda seramik yüzey üstünde camsı bir tabaka elde edilir.
Sırlama sonucunda seramik yüzey daha dayanıklı bir yapı ve sızdırmazlık özelliği kazanır. Sırların parlak, mat, artistik, krakle, kristal, akıcı, seladon sırlar, aventurin sırlar gibi birçok çeşidi vardır. Her biri seramiğe farklı bir doku ve renk kazandırır.
SERAMİK SANATININ PÜF NOKTASI: SIRLAMA TEKNİKLERİ
Seramik sırı; seramik çamurunu ince bir tabaka şeklinde kaplayarak üzerinde eriyen camsı oluşumdur. Sır, belli
bir reçetesi olan hammaddelerin karışımıyla elde edilir. Su ile karıştırıldıktan sonra daldırma veya püskürtme
yöntemiyle ya da fırça ve sünger aracılığıyla yüzeye uygulanır. Seramik bünyeye ve seçilen sırrın özelliklerine
göre sır pişirimi yapılır. Sır pişirimi 105°C ile 1300°C arasındadır. Porselen diye bildiğimiz ürünler, yüksek
derece ile yapılan seramiklerdir.
Çini seramikler ise 900°C- 960°C arasında sırlanır. Fırının atmosferine göre alternatif seramik pişirme teknikleri
de uygulanmaktadır. Raku pişirimi, sagar pişirimi, nobarigama pişirimi, anagama pişirimi, tuz pişirimi, çukur
pişirimi, isli pişirim, varilde pişirim, açık ateşte pişirim gibi teknikler, kullanılan farklı yöntemlerden birkaçıdır.
Alternatif pişirim teknikleri ile yüzeyde ve sır üzerinde çok farklı doku etkileşimleri elde edilebilir.
SERAMİK DEKORLAMA TEKNİKLERİ
Çiğ seramik ürüne uygulanan süsleme türlerini ifade eden seramik dekorlama teknikleri; “sır altı ve sır üstü dekorlama” ve “astar ve slip dekor” olarak ayrılmaktadır. Sır altı ve sır üstü dekorlama yaparken fırça dekor teknikleri, serigrafi dekal gibi yöntemler en yaygın olanlardır. Astar ve slip dekor ise, seramik üzerine ince tabakalar halinde renkli çamur sürülerek yapılır, farklı desenler oluşturmaya olanak tanır. Dekorlama, ortaya çıkan esere yeni bir görünüş ve estetik kazandırma potansiyeli yüksek bir tekniktir. Nasıl fırınlandığı, nasıl sırladığı ve nasıl dekorlandığı, seramiğin en önemli üç adımını oluşturur. Her bir aşama hem işlevsel hem de sanatsal anlamda eserin karakterini belirler.
SERAMİK YAPIMI DUYGUSAL İFADEYİ GÜÇLENDİRİYOR
Seramik, aslında hayatımızın her alanında olan bir sanat dalıdır. Temel olarak kil ve doğal minerallerin işlenip
pişirilmesiyle elde edilen bu malzemeler hem dayanıklı hem de estetik açıdan oldukça çekicidir. Tarihi binlerce
yıl öncesine dayanan seramik, sanat ve zanaatın en kadim dallarından biri olarak bilinir. Hem işlevsel hem de
dekoratif olarak kullanılarak yüzyıllardır insanların günlük hayatlarının bir parçası olmuştur.
Seramik yapımı, stresi hafifletmek, odaklanmayı geliştirmek ve duygusal ifadeyi güçlendirmek için oldukça
elverişli bir aktivite. Toprak ve kil ile çalışmak, yapan kişinin yaratıcılığını fiziksel bir malzemeye dönüştürmesine
olanak tanır, böylece içsel huzur ve estetik duygusunu arttıran bir süreç sağlar. Hem tarih boyunca hem de
günümüzde işlevsellik ve estetiği birleştiren eşsiz bir ifade biçimi olan bu eski uğraş, modern dünyada da
kendine sağlam bir yer bulmuş durumdadır.