Şehre Dair
TARİHİN VE KÜLTÜRÜN BULUŞMA NOKTASI ESKİŞEHİR
Birçok kültürel mirasa ev sahipliği yapan, Anadolu ve Osmangazi Üniversiteleriyle nüfusu genç ve dinamik bir öğrenci şehri olan, tiyatrosuyla festivalleriyle orkestralarıyla müzeleriyle kültür sanat etkinliklerinin yoğun olduğu ve gondol keyfi yaparken Porsuk Çayı’nın tadını çıkarabileceğiniz en kendine özgü şehirlerinden birinde, Eskişehir’deyiz.
Günebakan tarlaları, gökyüzünün göz hizasında görülebilen maviliği, upuzun uzanan ovaları ile “Cahildim dünyanın rengine kandım…” diyen Neşet Ertaş’ın türkülerini dinliyoruz. Bozlakla İç Anadolu Bölgesi iç içe geçmiş gibi…
İstanbul, Ankara, Bursa ve Konya gibi şehirlere yakınlığıyla yurt içinde çoğunlukla günübirlik ziyaretçilerini ağırlayan Eskişehir’de yurt dışından gelen turistleri de gördüğümüzü söylersek abartı olmaz. Yemyeşil parkları, sayısız müzeleri, mesire alanları, spor sahaları, çeşitli kafeleri, Porsuk Çayı ve çocuk oyun bahçeleriyle Eskişehir, bisiklet yolları ve bisikletçiler için kurulan birçok farklı parkuru ile şehrin meraklılarını ağırlıyor.
“Ete kemiğe büründüm, Yunus diye göründüm.” diyen Yunus Emre’den, hazırcevaplığıyla tanınan Nasrettin Hoca’ya… İlk çağlardan Cumhuriyet dönemine kadar yerleşim merkezi olarak seçilen Eskişehir, antik kaynaklarda önemli yolların kavşak noktası olarak gösterilir ve ticaret ile zenginliğe kavuşmuş bir Frigya şehri olarak bilinir. Eskişehir ismini de M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanan tarihi dolayısıyla almıştır.
Bu eski şehri keşfetmek için adımlarımızı hızlandırarak gezimize başlıyoruz.
ÇOCUKLARIN NEŞELİ SESLERİYLE SAZOVA BİLİM, KÜLTÜR VE SANAT PARKI
Sıcak yaz güneşinin yakıcı havasında ilk durağımız Eskişehir’in en büyük parkı olan, 400.000 metrekarelik arazi üzerine kurulan Sazova Bilim, Kültür ve Sanat Parkı. Günübirlik gelenler en az yarım gününü bu parka ayırmalı çünkü park epey büyük ve çok kapsamlı. Yaklaşık 1200 kişilik tiyatro alanı, Masal Şatosu, Kalyon Gemisi, Bilim Deney Merkezi, su altı müzesi, uzay evi, botanik bahçesi, yapay göleti, gölgesinde serinleten ağaçları ve eskiden fabrika işçilerinin ulaşımını sağlayan dekovil treni ile park bir uçtan bir uca uzanıyor. Özellikle ailelerin çoğunlukta olduğu parkta çocuklar neşeli sesleriyle keyifli zaman geçiriyor.
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ TÜRK DÜNYASI BİLİM, KÜLTÜR VE SANAT MERKEZİ
Anadolu, Selçuklu, Osmanlı dönemine ait mimari yapının gözetilerek tasarlandığı Türk Dünyası Bilim, Kültür ve
Sanat Merkezi’nin girişinde Ömer Hayyam’dan El Farabi’ye, Piri Reis’ten Mimar Sinan’a Türk-İslam dünyasından
kırk önemli ismin silikon heykelleri ve onlar hakkında bilgilendirme panolarının yer aldığı küçük odacıklar
bulunuyor. Yaklaşık 300 kişilik bir amfi ve 2000 metrekarelik bir sergi alanı da giriş katında.
2017 yılında açılan ve girişi ücretsiz olup modern kubbeli mimarisiyle dikkat çeken bu yapının alt katında ise
Türk devlet adamları rölyefleri, Kurtuluş Savaşı panoraması, dijital kütüphane gibi salonlar yer alıyor. Musiki
tarihi salonunda Anadolu ve Orta Asya’ya ait birçok enstrüman var. Eğer bölümün arka kısmına geçerseniz ve
merakınız varsa Enstrüman Tecrübe Odası’nda dilediğiniz müzik aletini çalmayı deneyebilirsiniz.
İLERİ DÖNÜŞÜME FARKINDALIK: ODUNPAZARI MODERN MÜZE
Odunpazarı Modern Müze’nin (OMM) dış cephesi ahşaptan oluşuyor ve geleneksel sanatların yanı sıra çağdaş
sanat sergilerine de ev sahipliği yapıyor. OMM Vakfı Kurucuları tarafından 2019 yılında açılan ve Japon mimarlık
ofisi tarafından tasarlanan bu müzenin temel ilkelerinden biri sürdürülebilirlik.
Çevre bilinci, küresel iklim, atık malzemelerin kullanımı gibi konulara atölyelerinde, sergilerinde, workshop ve
sanatçı söyleşilerinde yer veren OMM, onlarca uluslararası ödül kazanan ve sadece Eskişehir’in değil Türkiye’nin
de en büyük ve en güzel sanat müzelerinden biri olarak gösteriliyor.
Her yıl yenilenen konseptiyle birçok sanat ve sanatçıya alan açan yapıdaki değişmez eser, Japonya’nın tanınmış
bambu sanatçısı Tanabe Chikuunsai IV’ün yerleştirme sanatı. Doğadan ilham alarak su, ateş, toprak, hava ve
insanı müzede 12 gün içinde tamamlayan Tanabe’nin bu eseri, ziyaretçilerin ilgi odağı.
ATLIHAN EL SANATLARI ÇARŞISI
1850 yılında çevre köylerden gelen seyyahların ve satıcıların hem ürünlerini satması hem de konaklamaları için tasarlanan Atlıhan El Sanatları Çarşısı, Odunpazarı Kentsel Sit Alanı içerisinde yer alıyor. 2006 yılında aslına uygun restore edilen evlerden kimileri geleneksel el sanatları atölyelerine dönüştürülmüş. Gezintiniz sırasında usta zanaatkârları üretimleri başında görebilir, sohbet edebilir ve dilerseniz hediye alabilirsiniz.
TÜRKİYE’NİN İLK YERLİ ARACI İLE TÜRASAŞ DEVRİM ARABALARI MÜZESİ
2008 yılında vizyona giren “Devrim Arabaları” filmi izleyenlerin aklındadır. Film, zamanla, yoklukla, karşılarına çıkan engellerle 23 mühendisin Devrim’i üretme sürecini konu alıyor.
Devrim, Türkiye’de tasarlanan ve üretilen ilk otomobil. 1961 yılında Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda yüz günü aşan bir zaman diliminde, mühendis ve işçilerin yoğun çalışmasıyla, Ankara’da düzenlenen 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutlamaları için üretilir.
Müze, TÜRASAŞ (Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii A.Ş) koleksiyonunda bulunan eserlerin sergilenmesi amacıyla 2018 yılında açılır ve 2019 yılında da T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescillenir.
Açık ve kapalı olmak üzere iki bölümden oluşan müzede Devrim otomobili, Mehmetçik buharlı lokomotifi, 2200 tipi buharlı lokomotif, 24000 tipi lokomotife ait makinist kabini ve pek çok sanayi ürünü sergileniyor. Girişin ücretsiz olduğu müzeye Eskişehir’e gelenlerin ilgisi yoğun.
PEŞİNDE KUYRUK OLUŞAN TAT: MET VE NUGA HELVASI
Odunpazarı ilçesinde gezinirken bir azalıp bir çoğalan kuyruk dikkatimizi çekiyor. Adını çubuk (met) ve aşık kemiğiyle oynanan bir oyundan alan met helvası; cevizli yaz helvası, tahin helvası, tahin ve çövenden bir kürek yardımı ile yapılan kürek helvası, bu kuyruğun sırrı. Eskişehir’e özgü iki helva çeşidi olan bu lezzetleri biz de tadıyoruz. Met helvası pişmaniyeye benzeyen tadıyla tanıdık gelirken, nuga helvası tazeliğiyle damağımızı lezzetlendiriyor.
3 MİLYONA YAKIN KİŞİNİN ZİYARET ETTİĞİ MÜZE
200’ü aşkın kişinin yer aldığı ve Türkiye’nin ilk balmumu müzesi olarak 2013 yılında ziyarete açılan Yılmaz
Büyükerşen Balmumu Heykeller Müzesi, Eskişehir’in en bilinen müzelerinden biri. “Aaa yaşıyor gibiler, şimdi
onların arasından geçiyoruz”, “Bak tanıdın mı, nasıl da severdim onu”, “Gerçek gibi, gözlerinin içine içine baktım”
gibi cümlelerle gezindiğimiz müzede kimler yok ki!
Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Osmanlı padişahlarının; Zeki Müren, Barış Manço, Müzeyyen Senar gibi ünlü ses sanatçılarının; bilim insanları, gazeteciler ve şairlerin; Kemal Sunal gibi ünlü aktörlerin yer aldığı; Nasrettin Hoca ve Yunus Emre gibi Eskişehir’in simgesel isimlerini gördüğümüz müzede Galler Prensesi Diana’nın da balmumu heykeli bulunuyor.
Girişin ücretli olduğu müzede gelir, bağış şartı gereği engelli ve öğrencilere eğitim ve sağlık yardımı olarak
kullanılıyor.
CAMIN BİRBİRİNDEN GÜZEL HÂLLERİYLE CAM SANATLARI MERKEZİ
Türkiye’nin ilk çağdaş cam sanatları müzesi olan Eskişehir Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Odunpazarı Evleri Kent Müzesi Kompleksi içerisinde Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, Anadolu Üniversitesi ve Cam Dostları Grubu ortaklığı ile kurulmuş olup, 2007 yılından bu yana tarihi bir Osmanlı konağında hizmet veriyor. Yılın bazı dönemlerinde atölyelerin, workshopların, kültürel ve sanatsal etkinliklerin düzenlendiği Çağdaş Cam Sanatları Müzesi’nin içerisinde bir atölye de yer alıyor. Sıcak cam atölyesi, alevle şekillendirme atölyesi ve galeri olmak üzere üç bölümden oluşan merkezde; cam sanatında kullanılan malzemeleri, figürlerin nasıl yapıldığını, fırın kullanımını ve cama nasıl şekil verildiğini bir anlatıcı ve bir yapıcı eşliğinde izleyip bu sanat üretimini daha yakından görebiliyor ve buradaki ürünlerden beğendiklerinizi çıkıştaki satış yerinden satın alabiliyorsunuz.
YAŞAYAN İLÇE: TARİHİ ODUNPAZARI İLE GEÇMİŞTEN BUGÜNE
“Tarihi ve Kentsel Sit Alanı” olarak koruma altına alınan, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan
Odunpazarı ilçesinde 300’den fazla tarihi ev, camiler, külliyeler, hanlar ve kervansaraylar bulunuyor. Evliya Çelebi
Seyahatnamesi’ni duymayan var mıdır bilinmez ama 17. yüzyıl klasiği olarak onun yolculuklarından geriye birçok
düşüncesini seyahatnamesinde okumak mümkün. Eskişehir için de “…Eşraf ve sipahisi çoktur… Şehir 17
mahalledir. Evleri bağlı, bahçeli ve mamurdur… Dört çevresi gül, gülistan, bağ ve bostan dolu olup hububatı çok
bir şehirdir…” demiş notlarında.
Odunpazarı, Eskişehir’in ilk yerleşim yeri olarak kayda geçmiştir ve adını da bölge halkının dağlardan getirdiği
odunu bu civarda satması ile alır. Günümüzde Odunpazarı ilçesi, ahşap ve taş malzemelerle klasik Osmanlı
tarzında inşa edilmiş cumbalı renk renk evleri, Arnavut kaldırımlı sokakları, müze, sanat galerisi ve kültür
merkezine dönüştürülen yapıları ile soluklanmak ve keyifli vakit geçirmek isteyenlerin uğrak noktası; ayrıca
rengârenk kafelerinde ev yapımı limonataları içerken serinleyebilir, dört mevsim birbirinden çarpıcı fotoğraflar
çekebilirsiniz.
ARASTA ÇARŞISI
Cam, seramik ve çinilerin satıldığı, sanatsal aktivitelerin düzenlendiği, açık hava toplantı salonu ile Odunpazarı Kentsel Sit Alanı kapsamında aslına uygun restore edilen çarşı, geleneksel Osmanlı ve Türk el sanatlarını yaşatmak amacıyla 2012 yılında hizmete açılmış. Arasta Çarşısı çevresinde ise her yıl düzenli olarak Uluslararası Ahşap Heykel ve Cam Festivali gerçekleştiriliyor.
PORSUK ÇAYI
Kafeler, restoranlar, kitap evleri, çay bahçeleri, eğlence mekânları ve etkinlik alanlarıyla çevrili Sakarya Nehri’nin bir kolu olan Porsuk Çayı, yaklaşık 450 kilometre uzunluğunda. Üniversite şehri olarak tanınan Eskişehir’de hem öğrenciler hem turistler hem de şehrin sakinleri için burada çok sayıda aktivite seçeneği mevcut. Bunlardan biri, Porsuk Çayı’nda gondol veya tekne turu ile gezintiye çıkmak olabilir. 4 kişinin aynı anda binebildiği gondolları ya da 15 yolcuyla hareket edip yaklaşık 30 dakika kadar süren tekneleri tercih edebilirsiniz.
ESKİŞEHİR ADALAR BÖLGESİ
Eskişehir’de sosyal hayatın en canlı yaşandığı yerler arasında ilk sırada yer alan Porsuk Çayı’nın etrafında sıralanan kafeler, restoranlar ve yürüyüş yolları özellikle havaların güzel olduğu günlerde epey kalabalık. Porsuk Çayı’nın hemen yanındaki çim alanlarda küçük piknik sepetiyle gelenler akşamın geç saatlerine kadar burada vakit geçiriyor.
ŞEHR-İ AŞK ADASI
Eskişehir’de aşkı ve sevgiyi simgelemek amacıyla Porsuk Çayı üzerinde inşa edilen yapay Şehr-i Aşk Adası, romantik gezilerin ve nişan ya da düğün öncesi çiftlerin fotoğraf çekimi için geldiği yerler arasında. Ahşap köprüler ya da gondollarla ulaşımı sağlanan adada çiçek bahçeleri arasında keyifli bir gezinti yapabilirsiniz.
Çİ BÖREK
Eskişehir’de ne yenir diye sorulduğunda aklımıza ilk çi börek geliyor. Kırım Tatarları tarafından kıyma, soğan ve baharatlarla hazırlanan iç harcın; un, su, tuz ve sirkeyle yoğurulan hamurla birleşmesi sonucu oluşan çi börek, kızgın yağda kızartılınca çıtır çıtır bir lezzet haline geliyor. Yarım ay şeklinde kapatılan çi böreğin peynirlisi de yapılıyor. Eskişehir’den ayrılmadan önce çi börek yemenizi tavsiye ediyoruz.