Sürdürülebilirlik
MİKROPLASTİKLERİN DENİZ EKOSİSTEMLERİNE ETKİLERİ VE ÇÖZÜM YOLLARI
Plastik kirliliği modern dünyada çevreyi tehdit eden en büyük sorunlardan biri hâline gelmiştir. Küresel plastik üretimi her geçen yıl artmakta ve bu durum ekosistemler üzerinde ciddi etkiler yaratmaktadır. Mikroplastikler 5 mm’den küçük plastik parçacıkları olup hem karasal hem de deniz ekosistemleri için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Okyanuslarda ve denizlerde biriken bu küçük plastik parçaları besin zincirine girerek deniz canlılarını, ekolojik döngüleri ve dolaylı olarak insan sağlığını olumsuz etkilemektedir.
tarafından hazırlanmıştır.
Bu yazımızda mikroplastiklerin deniz ekosistemlerindeki kaynakları, yayılım mekanizmaları, canlılar üzerindeki etkileri, uluslararası mikroplastik düzenlemeleri ve mikroplastik kirliliği ile mücadelede önerilen çözüm yolları ele alınacaktır.
MİKROPLASTİKLERİN KAYNAKLARI VE OKYANUSLARA ULAŞIM MEKANİZMALARI
Mikroplastikler birincil ve ikincil olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Birincil mikroplastikler endüstride doğrudan üretilen ve çevreye karışabilen küçük plastik parçacıklarıdır. Kozmetik ve kişisel bakım ürünlerindeki mikro boncuklar, sentetik tekstil lifleri (polyester, naylon vb.), sanayi üretiminde kullanılan plastik mikropartiküller başlıca örneklerdir. İkincil mikroplastikler ise büyük plastiklerin zamanla fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörler nedeniyle parçalanmasıyla oluşur. Plastik şişeler, ambalaj atıkları, balıkçılık ağları, denizcilik atıkları ve otomobil lastiklerinden kopan mikroplastikler örnek olarak verilebilir.
DENİZ EKOSİSTEMLERİNDE MİKROPLASTİKLERİN DAĞILIMI
Mikroplastikler nehirler ve atık su deşarjı, atmosferik taşınım, denizcilik ve balıkçılık faaliyetleri, turizm ve kıyı kullanımı ile okyanuslara ve denizlere ulaşmaktadır.
Okyanus akıntıları, mikroplastiklerin küresel ölçekte taşınmasında büyük bir rol oynar. Okyanuslardaki ana akıntılar mikroplastikleri yüzlerce kilometre uzağa taşıyarak dünya çapında bir dağılım meydana getirir. Kuzey Pasifik Döngüsü, plastik atıkların biriktiği en büyük alanlardan biridir. Burada mikroplastik yoğunluğu diğer deniz bölgelerine kıyasla çok daha yüksektir. Atlantik ve Hint Okyanusu akıntıları mikroplastiklerin kıtalar arası taşınımını sağlar ve birçok ekosistemi olumsuz etkiler. Kıyısal bölgelerde ise mikroplastik yoğunluğu yoğun insan faaliyetleri nedeniyle daha yüksektir. Kentsel bölgelerden gelen atıklar kıyı ekosistemlerinde birikerek deniz canlılarına zarar vermektedir.
DERİN DENİZ VE KIYI BÖLGELERİNDE MİKROPLASTİK BİRİKİMİ
Mikroplastikler yalnızca yüzeyde değil, derin denizlerde de birikmektedir. Son araştırmalar deniz tabanında yüksek miktarda mikroplastik bulunduğunu göstermektedir. Mikroplastikler mercan resiflerine zarar vererek ekosistem dengesini bozmaktadır, deniz tabanında birikerek bentik organizmaların yaşamını tehdit etmektedir, deniz tortularında yoğunlaşarak uzun vadede kimyasal kirliliğe yol açmaktadır.
Mikroplastiklerin deniz canlıları üzerindeki etkileri oldukça fazladır. Planktonlar mikroplastikleri yanlışlıkla besin olarak tüketebilir, bu da besin zincirinde toksin birikimine neden olur. Balıklar ve kabuklu deniz canlıları mikroplastikleri sindirim sistemlerine alarak toksik maddelere maruz kalır. Deniz kuşları ve memeliler plastikleri yanlışlıkla yutabilir ve sindirim sistemleri zarar görebilir.
Ekosistem dengesi üzerindeki etkilerini ise; biyoçeşitlilik kaybına neden olması, mercan resiflerinde tahribata yol açması ve besin zincirinde toksik kimyasalların birikmesine sebep olması olarak sıralayabiliriz.
ULUSLARARASI MİKROPLASTİK DÜZENLEMELERİ VE POLİTİKALAR
Mikroplastik kirliliğiyle mücadelede uluslararası düzeyde çeşitli girişimler bulunmaktadır.
2021’de Avrupa Birliği tek kullanımlık plastiklerin yasaklanmasını içeren bir düzenleme kabul etmiştir. Mikroplastik içeren ürünlerin üretimi ve satışı sınırlandırılmıştır.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) küresel plastik kirliliği ile mücadelede öncü kuruluşlardan biridir. 2022 yılında imzalanan Küresel Plastik Anlaşması, mikroplastiklerin azaltılması için hükümetler arası iş birliğini teşvik etmektedir.
ABD ve diğer ülkelerde mikroplastik düzenlemeleri bulunmaktadır. ABD’de 2015 yılında mikro boncuk içeren kozmetik ürünler yasaklanmıştır. Kanada ve İngiltere gibi ülkeler de benzer mikroplastik kısıtlamaları uygulamaktadır.
MİKROPLASTİK KİRLİLİĞİ İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Politik ve hukuki önlemleri tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması, deniz temizleme projelerinin desteklenmesi ve geri dönüşüm uygulamalarının artırılması olarak sıralayabiliriz.
Teknolojik çözümler ise atık su arıtma tesislerinde mikroplastik filtreleme sistemlerinin geliştirilmesi ve biyobozunur plastiklerin teşvik edilmesidir.
Plastik tüketimini azaltmak, geri dönüştürülebilir ürünler kullanmak ve deniz temizleme etkinliklerine katılmak ise bireysel çözümler ve farkındalık artırmaya yönelik mücadele yöntemleridir.
Mikroplastik kirliliği, deniz ekosistemleri ve insan sağlığı üzerinde ciddi tehditler oluşturmaktadır. Planktonlardan balıklara, mercanlardan deniz kuşlarına kadar pek çok tür bu kirlilikten olumsuz etkilenmektedir. Bu sorunu çözmek için hükümetler, bilim insanları, sivil toplum kuruluşları ve bireyler iş birliği yapmalıdır. Plastik tüketiminin azaltılması, geri dönüşümün teşvik edilmesi ve sürdürülebilir alternatiflerin kullanılması bu soruna karşı önemli adımlardır.
EN ÖNEMLİ ADIM BİLİNÇLİ SEÇİMLER YAPARAK ALIŞKANLIK OLUŞTURMAK
Bankamızda başlatılan su sebili dönüşüm çalışması mikroplastiklere karşı atılmış en önemli adımlardan biridir. Tek kullanımlık plastik şişe tüketimini azaltmayı amaçlayan bu proje çalışanlarımızın çevresel farkındalığını artırırken, doğaya bırakılan plastik atık miktarını da önemli ölçüde azaltmaya katkıda bulunmaktadır.
Mikroplastiklerle mücadelede en büyük güç, bilinçli seçimler ve sürdürülebilir yaşam alışkanlıklarıdır. Daha temiz denizler, sağlıklı ekosistemler ve plastikten arınmış bir gelecek için şimdi harekete geçme zamanı!