Ne Yapmalı?
ÖNLEMİNİ AL, GÜVENDE KAL
Ülkemiz topraklarının yüzde 96’sı aktif deprem kuşakları üzerinde bulunuyor. Depremden kaçmak olanaksız olsa da alınacak önlemler sayesinde depremin yol açacagı ağır hasarı azaltmak mümkün. Unutmayalım; deprem öldürmez, tedbirsizlik öldürür!
Depremler, önlem alınmadığı zaman daha çok can ve mal kayıplarının oluşmasına neden oluyor. Peki, deprem
öncesinde, anında ve sonrasında hangi önlemleri almanız gerektiğini biliyor musunuz?
DEPREM ÖNCESİ ALINACAK ÖNLEMLER
Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir; kaygan zemin ya da ovalık bölgeler iskâna açılmamalı, gevşek toprağa sahip meyilli arazilere konut yapılmamalıdır. Binalar yapı tekniğine ve inşaat yönetmeliğine uygun şekilde dayanıklı inşa edilmeli, deprem sigortası yaptırılmalıdır.
İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere, dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine, çok kar yağan ve çığ gelen yamaçlara bina yapılmamalı; bu bölgelerde önceden yapılmış binalar varsa dayanıklılıkları arttırılmalıdır.
Ev, iş yeri, okul ve diğer yaşam alanları ile ilgili olarak alınabilecek önlemler elbette bunlarla sınırlı değil. Yapısal olmayan, yani binadan değil de içindeki eşyalardan kaynaklanacak hasarlardan korunabilmek için bazı detaylara dikkat etmek gerekir:
- Dolap ve devrilebilecek benzeri eşyaları hem birbirine hem de duvara sabitleyin. Eğer sabitlenen eşya ve
duvar arasında boşluk kalıyorsa çarpma etkisini azaltmak için araya bir dolgu malzemesi koyun. - Dolap üzerindeki eşya ve büro malzemelerini kayarak düşmelerini önlemek amacıyla plastik tutucu malzeme
veya yapıştırıcılarla sabitleyin. - İçinde ağır eşyalar bulunan dolap kapaklarına mekanik kilitler takarak sıkıca kapalı kalmalarını sağlayın.
- Rafların önüne elastik bant ya da tel ekleyebilirsiniz. Küçük eşyaları birbirlerine çarpmayacak ve devrilmeyecek
şekilde, kutuların içine yerleştirin. - Karyolanızı pencerenin ya da üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanına koymayın, üzerinde ağır eşya olan
raf bulundurmayın. - Beyaz eşyaların kaymasını önlemek için altlarına metal profil koyun.
- Avize, klima vb. cihazların bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde ve pencerelerden uzağa kanca ile
asılmalarını sağlayın. - Soba ve diğer ısıtıcıları sağlam malzemelerle duvara veya yere sabitleyin.
- Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortalarını otomatik hâle getirin.
- Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeleri düşmeyecek bir konumda sabitleyin ve kırılmayacak şekilde depolayın. Bu
maddelerin üzerine fosforlu kalemlerle yazılmış belirleyici etiketler koymayı unutmayın. - Kimlik kartları, tapu, sigorta belgeleri, sağlık karnesi, diplomalar, pasaport, banka cüzdanı gibi önemli
evraklarınızın kopyalarını hazırlayarak su geçirmeyecek şekilde saklayın. Ayrıca bu evrakların birer örneğini
bulunduğunuz bölgenin dışında yaşayan güvendiğiniz bir kişiye daha emanet edin.
Çok sayıda insanın yaşadığı ya da bulunduğu binalarda ise aşağıdaki hususlara ayrıca özen gösterilmeli:
- Evde, iş yerinde, apartmanda ya da okulda tüm bireylerin katılımı ile “afete hazırlık planları” yapılmalı, her altı
ayda bir bu plan gözden geçirilmeli. Zaman zaman bu plana göre tatbikatlar yapılmalı. - Bir afet ve acil durumda eve ulaşılamayacak durumlar için aile bireyleri ile iletişimin nasıl sağlanacağı,
alternatif buluşma yerleri ve bireylerin ulaşabileceği bölge dışı bağlantı kişisi (ev, iş yeri, okul içinde, dışında
veya mahalle dışında) belirlenmeli. - Bina yönetimince önceden belirlenen, mesken veya iş yerinin özelliği ve büyüklüğüne göre uygun yangın
söndürme cihazı mutlaka bulundurulmalı ve bu cihazların bakımları düzenli olarak yaptırılmalı. Bu cihazlar
duvara sıkıca sabitlenmeli, yerleri herkes tarafından bilinmeli, kolayca ulaşılabilecek bir yerde tutulmalı. Bir kez
kullanıldıktan sonra mutlaka tekrar doldurulmalı ve her yıl ilgili firma tarafından bakımı yapılmalı. - Binalarda asansörlerin kapı yanlarına “Deprem Sırasında Kullanılmaz” levhası asılmalı.
- Binadan acilen çıkmak için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı
engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalı. - Geniş çıkış yolları oluşturulmalı. Dışa doğru açılan kapılar kullanılmalı ve acil çıkış kapıları kilitli olmamalı,
mutlaka aydınlatılmalı.
Hazırlayacağınız afet ve acil durum çantası, afet sonrasında yaşamınızı kolaylaştırmanız,
sizin ve sevdiklerinizin can güvenliği için önemlidir. Hazırlanan çanta çıkış kapısına yakın, herkesin
bildiği ve kolay ulaşılabilir bir yere koyulmalıdır.
AFET VE ACİL DURUM ÇANTASI NASIL HAZIRLANMALI?
Deprem sonrası ilk 72 saatte, yardım ekipleri ulaşana kadar acil ihtiyaçlarınızı ve değerli evraklarınızı
saklayacağınız bir afet ve acil durum çantası sizin ve sevdiklerinizin hayatını kurtarabilir.
Bir afet sonrası yiyecek, içecek ve acil ihtiyaçları temin edebileceğiniz yerlere ulaşamayabilirsiniz. Bu nedenle afet
çantanızın içinde olması gerekenleri doğru belirleyip çantanızı kolay ulaşacağınız bir yerde saklamanız çok
önemli.
Hazırlayacağınız afet ve acil durum çantası sorumlu olduğunuz kişi/kişiler (bebekler, yaşlılar, engelliler) ve varsa
evcil hayvanlarınızın ihtiyaçlarını içermeli. Ev, iş yeri, okul gibi sürekli kullandığınız alanlarda da bu çantadan
bulundurmalısınız.
PEKİ, AFET VE ACİL DURUM ÇANTASININ İÇİNDE NELER OLMALI?
- Yüksek kalorili, vitamin ve karbonhidrat içeren, su kaybını önleyen ve çabuk bozulmayan gıdalar (konserve,
kuru meyveler, tahin-pekmez, meyve suyu vb.), - Her bir aile üyesine yetecek miktarda içme suyu,
- İç çamaşırı, çorap, yağmurluk, iklime uygun giysiler,
- Kimlik kartları (nüfus cüzdanı, ehliyet vb.), pasaport, banka cüzdanı, tapu, sigorta, ruhsat, diploma, zorunlu
deprem poliçesi, evcil hayvanınız varsa sağlık karnesi gibi önemli belgelerin fotokopileri, - Sabun, dezenfektan, hijyenik ped, diş fırçası ve macunu, tuvalet kâğıdı, ıslak mendil gibi hijyen malzemeleri,
- İlk yardım çantası, uyku tulumu veya battaniye, çakı, düdük, küçük makas, kâğıt, kalem, pilli radyo, el feneri ve
yedek pil (uzun ömürlü pil seçilmeli) gibi genel ihtiyaçlar.
DEPREM ANINDA YAPILMASI GEREKENLER
Depremin büyüklüğü, depreme yakalandığımız yer önemli ayırt edici unsurlar olsa da en başta şunu hatırlatmakta yarar var: Panik yok!
Deprem anında bina içerisindeyseniz;
- Sakın merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşmayın. Balkona çıkmayın, balkondan ya da pencereden aşağıya
atlamayın. - Kesinlikle asansör kullanmayın.
- Sabitlenmemiş dolap, raf ve pencerelerden uzak durun.
- Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık
gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek bir hayat üçgeni oluşturun. - Güvenli bir yer bulup, diz üstü ÇÖKÜN, başınızı ve ensenizi koruyacak şekilde KAPANIN, düşmemek için sabit
bir yere TUTUNUN. - Başınızı iki elinizin arasına alın ya da yastık, kitap gibi bir nesneyle koruyun. Sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda bekleyin.
- Tekerlekli sandalyedeyseniz tekerlekleri kilitleyin, başınızı ve boynunuzu korumaya alın.
- Telefonunuzu acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanmayın.
- Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını kapatın, varsa soba ve ısıtıcıları söndürün. Kibrit, çakmak yakmayın, elektrik düğmelerine dokunmayın.
- Mutfak, imalathane, laboratuvar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın gibi cihazları kapatın,
dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşın. - Okulda sınıfta ya da bürodaysanız sağlam sıra, masa altlarında veya yanında; koridordaysanız duvarın yanına
hayat üçgeni oluşturacak şekilde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi ile başınızı ve boynunuzu koruyun. - Gerekli eşya ve malzemelerinizi aldıktan sonra binayı derhal terk edip toplanma bölgesine gidin.
Deprem anında açık alandaysanız;
- Toprak kayması olabilecek, taş veya kaya düşebilecek yamaç altlarından uzak durun.
- Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan, duvar diplerinden uzaklaşın. Açık arazide
çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olun. - Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalardan kendinizi koruyun.
- Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olun.
- Deniz kıyısından uzaklaşın.
Deprem anında araç kullanıyorsanız;
- Sarsıntı sırasında karayolunda seyir hâlindeyseniz ve bulunduğunuz yer güvenli ise yolu kapatmadan sağa
yanaşıp durun. Pencereler kapalı olarak araç içerisinde bekleyin. Sarsıntı durunca açık alanlara gidin. Eğer
seyir hâlindeyken meskûn mahallerde ya da güvenli bir yerde değilseniz (ağaç ya da enerji hatları veya
direklerinin yanında, köprü üstünde vb.) aracınızı durdurun, kontak anahtarını üzerinde bırakarak terk edin ve
trafikten uzak açık alanlara gidin. - Sarsıntı sırasında bir tünelin içindeyseniz ve çıkışa yakın değilseniz aracı durdurup aşağıya inin ve yanına yan
yatarak ayaklarınızı karnınıza çekip, ellerinizle başınızı ve boynunuzu koruyun. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN) - Kapalı bir otoparktaysanız aracın dışına çıkıp yanına yan yatarak ellerinizle başınızı ve boynunuzu koruyun.
Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük parçalar aracı belki ezecek ama yok etmeyecektir. Araç içinde
olduğunuz takdirde aracın üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz.
Metroda ve diğer toplu taşıma araçlarındaysanız;
- Sarsıntı bitinceye kadar metro ya da trenin içinde sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere
tutunun. Metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara mutlaka uyun. - Gerekmedikçe kesinlikle metro ve trenden inmeyin. Elektriğe kapılabilirsiniz veya diğer hattan gelen başka bir
metro ya da tren size çarpabilir.
DEPREM SONRASINDA YAPILMASI GEREKENLER
Kapalı alandaysanız;
- Önce kendi emniyetinizden emin olun, sonra çevrenizde yardım edebileceğiniz kimse olup olmadığını kontrol
edin. - Telefon ahizeleri yerinden oynamışsa telefonun üzerine koyun.
- Dökülen tehlikeli maddeleri temizleyin.
- Radyo ve televizyon gibi kitle iletişim araçlarıyla size yapılacak uyarıları dinleyin.
- Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen ikincil afetlerdir. Bu nedenle eğer gaz kokusu
alırsanız gaz vanasını kapatın. Camları ve kapıları açın. Hemen binayı terk edin. - Acil durum çantanızı yanınıza alın, buluşma noktanıza doğru harekete geçin.
- Cadde ve sokakları acil yardım araçları için boş bırakın.
- Her büyük depremden sonra mutlaka artçı depremler olur. Zaman içerisinde seyrekleşir ve büyüklükleri azalır.
Artçı depremler hasarlı binalarda zarara yol açabilir. Bu nedenle sarsıntılar tamamen bitene kadar hasarlı
binalara girilmemelidir. Artçı depremler sırasında da ana depremde yapılması gerekenler yapılmalıdır.
Açık alandaysanız;
- Hasarlı binalardan ve enerji nakil hatlarından uzak durun.
- Önce yakın çevrenizde acil yardıma gerek duyanlara yardım edin, sonra mahalledeki toplanma noktasına
gidin. - Yardım çalışmalarına katılın. Özel ilgiye ihtiyacı olan afetzedelere (yaşlılar, bebekler, hamileler, engelliler)
yardımcı olun.
Yıkıntı altında mahsur kaldıysanız;
- Paniklemeden durumunuzu kontrol edin. Hareket kabiliyetiniz kısıtlanmışsa çıkmak için hayatınızı riske
atacak hareketlere kalkışmayın. Bilin ki kurtarma ekipleri en kısa zamanda size ulaşmak için çaba
gösterecektir. - El ve ayaklarınızı kullanabiliyorsanız su, kalorifer, gaz tesisatı ya da zemine vurarak varlığınızı duyurmaya
çalışın. - Sesinizi kullanabiliyorsanız kurtarma ekiplerinin seslerini duymaya ve onlara seslenmeye çalışın. Ancak
enerjinizi kontrollü kullanmayı unutmayın.
Kaynak:
• AFAD (T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı)